Gratis geld om de rondpompmachine te stoppen?
Iedereen geld geven, maandelijks. Onacht wie je bent, ongeacht wat je situatie is. Het wordt ook wel een basisinkomen genoemd. Is de tijd waarin we nu leven het moment om hier serieus naar te kijken, het als model te overwegen? Op basis van twee ervaringen deze week moest ik er nadrukkelijk aan denken.
Een basisinkomen
Gratis geld geven aan iedereen. Het doet een beetje communistisch aan, iedereen gelijk. Je zou het ook kunnen zien als een alternatief voor de huidige verzorgingsstaat.
De algemene basis van de verzorgingsstaat/sociale zekerheid:
Iedere Nederlander moet een bepaald financieel minimum inkomen hebben.
Ons stelsel werkt nu als volgt: Zit je in een situatie waardoor je financieel tekort komt in je inkomen of helemaal geen inkomen hebt, dan hebben we een oplossing. Voor welke situaties? Oud zijn, ziek zijn, een handicap hebben of geen werk hebben. Voor al die situaties hebben we inmiddels regelingen (AOW, WW, bijstand, ZW, WIA etc.) En haal je dan het minimum nog steeds niet, dan hebben we nog allerlei stelsels van specifieke toeslagen. (zorgtoeslag, huurtoeslag, heffingskorting, alleenstaande ouderkorting etc.)
Hoe regelen we dat in Nederland?
Het systeem is er nu dus gericht op dat iedereen zelf zorgt dat hij/zij boven die grens komt. Lukt dat die persoon niet, dan hebben we daarvoor een (maat)regel. Ben je bijvoorbeeld ouder dan zeg 65/66 jaar, dan krijg je geld, in dat geval AOW. Ben je fysiek/mentaal beperkt, dan krijg je WIA. Ben je kort werkloos, krijg je WW. Ben je lang werkloos, dan krijg je Bijstand.
VPRO Tegenlicht besteedde er eerder aandacht aan en afgelopen zondag werd er wederom een aflevering aan besteed. In de uitzending legde Marcel Canoy al treffend uit hoe het hele systeem van uitkeringen en toeslagen aardig aan het vastlopen is.
In een column op FTM wordt ons huidige systeem ook wel de Rondpompmachine genoemd. Rondpompen vraagt controle, dus bevat dit systeem ook een controlemachine. Deze termen zijn in bovenstaande afbeelding ook prima te herkennen.
In een zakelijke ontbijtbijeenkomst werd ik bijgepraat over de wijzigingen in de sociale zekerheid in de komende tijd. Korte conclusie: De rondpompmachine wordt groter gemaakt en dus zal ook de controlemachine verder groeien. De participatiewet en het nieuwe ontslagrecht zorgen voor meer rechten en verplichtingen voor werkgever en werknemer. Het oorspronkelijke doel, het makkelijker maken van het systeem, is werderom niet bereikt.
Ondertussen wordt de wereld flexibeler en dynamischer. Mensen verliezen vaker werk (en dus inkomen) dan voorheen. Dat gebeurt vaker en vaker. Er is steeds meer toezicht en controle nodig om al die beweging in en weer uit een regeling te managen. De vraag om een andere aanpak komt dus opzetten en zal steeds luider worden.
Thinking Big
Bij Google is er een methode om groot en onbeperkt te kunnen denken. Binnen hun bedrijfsonderdeel Google X wordt gedacht in Moon shots. Deze methode is geschikt om enorm grote uitdagingen (met heel veel belemmerende factoren en overtuigingen) anders te benaderen. De grote vraag, hoe wij ons systeem van "sociale zekerheid" moeten ontwerpen voor de toekomst, vraagt wellicht ook een dergelijke aanpak. De gedachte van een basisinkomen past in zo'n manier van denken.
Ik ben vooral benieuwd hoe het verder gaat. Gaan we de komende jaren inderdaad veel meer werkloosheid krijgen, doordat robots en andere systemen zorgen dat een deel van het werk vanzelf gaat? Komen steeds meer mensen in de problemen, doordat ze als zelfstandige geen werk vinden en geen beroep kunnen doen op de sociale vangnetten? Staan er politici op die durven echt te hervormen en niet te kijken naar belemmerende overtuigingen uit het verleden? We gaan het meemaken de komende tijd!
N.B.: De man, die een beetje het gezicht aan het worden is van het basisinkomen, Rutger Bregman, schreef er zelfs een boek over. Meer daarover lees je hier. Tot slot: De Speld maakte er op hun bekende manier een leuk satirisch artikel over, die kun je hier lezen.
